.jpg)
Χάρτες, μαρτυρίες και άλλα σημαντικά στοιχεία, που αφορούν στην πτώση του μοιραίου μεταγωγικού αεροσκάφους Noratlas της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας στις 22 Ιουλίου 1974, ζήτησε η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους (ΔΕΑ) από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ).
Το Υπουργικό Συμβούλιο έχει αποφασίσει τη διεξαγωγή εκταφών στο στρατιωτικό κοιμητήριο στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο υπάρχουν οστά στρατιωτών από την Ελλάδα , που βρίσκονταν στο μεταγωγικό αεροσκάφος. Οι εκταφές αποφασίστηκαν , ύστερα από σχετικό αίτημα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Σύμφωνα με την εφημερίδα «Φιλελεύθερος» η ΔΕΑ ζήτησε κατά πόσο υπάρχει κάποιος χάρτης με το ακριβές σημείο, που είχε θαφτεί το αεροπλάνο. Πάντως, αυτόπτες μάρτυρες, οι οποίοι κατά καιρούς μίλησαν δημόσια για τα τραγικά γεγονότα του Ιουλίου του 1974, είχαν πει ότι το αεροπλάνο θάφτηκε στο σημείο, όπου σήμερα βρίσκεται ο μεγάλος σταυρός, στο ύψωμα του στρατιωτικού κοιμητηρίου.
Όπως αποφάσισε το Υπουργικό, τη γενική ευθύνη για την υλοποίηση του έργου θα αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών και επικεφαλής/ συντονιστής έχει οριστεί ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Ανθρωπιστικών Θεμάτων του υπουργείου Εξωτερικών. Για τις ανάγκες της εκσκαφής στον Τύμβο Μακεδονίτισσας το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε το ποσό των 90.000 ευρώ για κάλυψη των εξόδων του συγκεκριμένου έργου.
Η εκταφή στον Τύμβο Μακεδονίτισσας θα πραγματοποιηθεί από ομάδα επιστημονικού προσωπικού των Physicians Human Rights (PHR) σε συνεργασία με Κύπριους αρχαιολόγους. Η ομάδα του επιστημονικού προσωπικού από το εξωτερικό θα αποτελείται από οκτώ άτομα: Τον αρχηγό της αποστολής των PHR (από ΗΠΑ), τρεις ανθρωπολόγους (από Ευρώπη), τέσσερις ξένους ανθρωπολόγους μεταπτυχιακού επιπέδου επί εθελοντικής βάσεως (από Ευρώπη). Θα εργαστούν τέσσερις Κύπριοι αρχαιολόγοι, επί εθελοντικής βάσεως ή με απόσπαση από το μουσείο, για την περίοδο που θα διαρκέσουν οι εργασίες, η μέγιστη διάρκεια της οποίας (συμπεριλαμβανομένης της ολοκλήρωσης των ανθρωπολογικών εξετάσεων) θα είναι 3-4 εβδομάδες.
Επιχείρηση “ΝΙΚΗ”: Νικώντας το πεπρωμένο
Η Τουρκική εισβολή βρήκε την άμυνα της Κύπρου σε κακή κατάσταση και το ηθικό των αμυνομένων σε πολύ χαμηλό επίπεδο μετά το πραξικόπημα και τα θλιβερά γεγονότα που το ακολούθησαν. Η “ηγεσία” που προέκυψε από την ανταρσία εναντίον της νόμιμης και διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης του νησιού, δεν ήταν σε θέση να συσπειρώσει τον πληθυσμό με σκοπό να αντιμετωπισθεί ο εισβολέας αποτελεσματικά, και φυσικά η διεθνής υποστήριξή της ήταν ανύπαρκτη. Η αμυντική προετοιμασία του νησιού που είχε εξασθενίσει, μετά από πολλές αρνητικές εξελίξεις και κακούς χειρισμούς του παρελθόντος, έλαβε την χαριστική βολή με τις εκκαθαρίσεις στην Εθνική Φρουρά που ακολούθησαν το πραξικόπημα.
Την πρώτη ημέρα της εισβολής, η Τουρκική αποβατική δύναμη δεν είχε καταφέρει πάρα ένα μικρό προγεφύρωμα στην ακτή της Κυρήνειας και ενώ αυτό θα μπορούσε (παρά τα όσα έχουν γραφεί ) να είχε καταστραφεί, καμία κίνηση προσβολής της αποβατικής δύναμης ή του προγεφυρώματος δεν έγινε από την πλευρά που θα μπορούσε να επέμβει αποτελεσματικά: Την Ελλάδα.
Η δικτατορική κυβέρνηση των Αθηνών βρίσκονταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα από όπου ξεκίνησε το πραξικόπημα, και απο όπου θα μπορούσε να επηρεασθεί η άμυνα της Κύπρου μετά την εκδήλωση της Τουρκικής εισβολής, παρουσίαζε σημεία διάλυσης, οι δε στρατιωτικές προετοιμασίες και η γενική επιστράτευση που ακολούθησε εξελίχθηκαν σε πραγματικό φιάσκο. Πολύτιμος χρόνος χάθηκε με αμφιταλαντεύσεις, αποφυγή λήψεως αποφάσεων και αλλοπρόσαλλες διαταγές και ανακοινώσεις , την στιγμή που η ελλιπής και αποδιοργανωμένη άμυνα των Κυπρίων είχε περιορίσει την Τουρκική ανάπτυξη σε μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Μέσα στο κλίμα αποδιοργάνωσης και ηττοπάθειας και αφού η εφαρμογή των προβλεπομένων σχεδίων ενίσχυσης της Κύπρου (κυρίως αεροπορική προσβολή των δυνάμεων απόβασης), είχε με τον ένα ή άλλο τρόπο ακυρωθεί, αποφασίστηκε η αερομεταφορά στην Κύπρο μιας Μοίρας Καταδρομών. Δεν θα εξετάσουμε εδώ το σκεπτικό, την λογική και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα του εγχειρήματος αυτού.
Κάτω από το φως των στοιχείων που έχουν γίνει γνωστά, η αποστολή αυτή δεν μπορεί παρά να χαρακτηρισθεί ανεπιφύλακτα ως αυτοκτονία. Το ότι δεν κατέληξε στην ολική καταστροφή των αεροσκαφών και της δύναμης που απεστάλη, οφείλεται κατα πρώτο λόγο στην αυτοθυσία, την γενναιότητα, και τις ικανότητες του συνόλου των αεροπόρων και καταδρομέων που έλαβαν μέρος σε αυτή. Κατά δεύτερο λόγο οφείλεται στην τύχη.
Ποτέ δεν καταλογίστηκαν ευθύνες σε αυτούς που αποφάσισαν την αποστολή αυτή, που είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο 33 αεροπόρων και καταδρομέων και την καταστροφή τεσσάρων αεροσκαφών. Καθόλου περίεργο βέβαια, αφού ούτε για την λεγόμενη “Τραγωδία της Κύπρου” στην οποία εντάσσεται η ιστορία αυτή, έχουν ουσιαστικά καταλογισθεί ευθύνες.
Η πτήση των μεταγωγικών προβλέπονταν να γίνει με άκρα μυστικότητα, από την αεροπορική βάση της Σούδας στην Κρήτη, μεταφέροντας την Α΄ Μοίρα Καταδρομών με τον οπλισμό της. Η όλη επιχείρηση θα έφερε την κωδική ονομασία “Νίκη”. Είκοσι αεροσκάφη Nord 2501 Noratlas και δέκα C-47 Dakota της 354 Μοίρας Μεταφορών “Πήγασος” διατέθηκαν για την μεταφορά της Μοίρας. Τα αεροσκάφη θα απογειώνονταν κατά την διάρκεια της νύχτας, θα πετούσαν χωρίς συνοδεία μαχητικών, σε χαμηλό ύψος, σε σιγή ασυρμάτου, με τα φώτα πορείας σβηστά και χωρίς οπτική επαφή μεταξύ τους. Τελικός προορισμός το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, προσγείωση σε αυτό, αποβίβαση των καταδρομέων και άμεση επιστροφή των αεροσκαφών στην Ελλάδα.
Την πρώτη ημέρα της εισβολής, η Τουρκική αποβατική δύναμη δεν είχε καταφέρει πάρα ένα μικρό προγεφύρωμα στην ακτή της Κυρήνειας και ενώ αυτό θα μπορούσε (παρά τα όσα έχουν γραφεί ) να είχε καταστραφεί, καμία κίνηση προσβολής της αποβατικής δύναμης ή του προγεφυρώματος δεν έγινε από την πλευρά που θα μπορούσε να επέμβει αποτελεσματικά: Την Ελλάδα.
Η δικτατορική κυβέρνηση των Αθηνών βρίσκονταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα από όπου ξεκίνησε το πραξικόπημα, και απο όπου θα μπορούσε να επηρεασθεί η άμυνα της Κύπρου μετά την εκδήλωση της Τουρκικής εισβολής, παρουσίαζε σημεία διάλυσης, οι δε στρατιωτικές προετοιμασίες και η γενική επιστράτευση που ακολούθησε εξελίχθηκαν σε πραγματικό φιάσκο. Πολύτιμος χρόνος χάθηκε με αμφιταλαντεύσεις, αποφυγή λήψεως αποφάσεων και αλλοπρόσαλλες διαταγές και ανακοινώσεις , την στιγμή που η ελλιπής και αποδιοργανωμένη άμυνα των Κυπρίων είχε περιορίσει την Τουρκική ανάπτυξη σε μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Μέσα στο κλίμα αποδιοργάνωσης και ηττοπάθειας και αφού η εφαρμογή των προβλεπομένων σχεδίων ενίσχυσης της Κύπρου (κυρίως αεροπορική προσβολή των δυνάμεων απόβασης), είχε με τον ένα ή άλλο τρόπο ακυρωθεί, αποφασίστηκε η αερομεταφορά στην Κύπρο μιας Μοίρας Καταδρομών. Δεν θα εξετάσουμε εδώ το σκεπτικό, την λογική και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα του εγχειρήματος αυτού.
Κάτω από το φως των στοιχείων που έχουν γίνει γνωστά, η αποστολή αυτή δεν μπορεί παρά να χαρακτηρισθεί ανεπιφύλακτα ως αυτοκτονία. Το ότι δεν κατέληξε στην ολική καταστροφή των αεροσκαφών και της δύναμης που απεστάλη, οφείλεται κατα πρώτο λόγο στην αυτοθυσία, την γενναιότητα, και τις ικανότητες του συνόλου των αεροπόρων και καταδρομέων που έλαβαν μέρος σε αυτή. Κατά δεύτερο λόγο οφείλεται στην τύχη.
Ποτέ δεν καταλογίστηκαν ευθύνες σε αυτούς που αποφάσισαν την αποστολή αυτή, που είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο 33 αεροπόρων και καταδρομέων και την καταστροφή τεσσάρων αεροσκαφών. Καθόλου περίεργο βέβαια, αφού ούτε για την λεγόμενη “Τραγωδία της Κύπρου” στην οποία εντάσσεται η ιστορία αυτή, έχουν ουσιαστικά καταλογισθεί ευθύνες.
Η Α΄ ΜΚ στο στρατόπεδο του Μάλεμε Χανίων. Ο διοικητής της Ταγματάρχης Γεώργιος Παπαμελετίου, πραγματοποιεί επιθεώρηση. Οι άνδρες φέρουν την παλαιά στολή παραλλαγής με τις “πλάγιες” τσέπες, ενώ ο διοικητής φορά αμερικανική στολή παραλλαγής ERDL
Το “σχέδιο” προέβλεπε να αρχίσουν οι απογειώσεις στις 22.30 της 21ης Ιουλίου με χρονικό διαχωρισμό αεροσκαφών 5΄ έτσι ώστε να έχουν όλα απογειωθεί μέχρι τα μεσάνυχτα. Η πτήση προς την Κύπρο, η αποβίβαση των καταδρομέων και του υλικού και η επιστροφή έπρεπε να γίνουν υπό πλήρες σκότος, για την αποφυγή εντοπισμού από την Τουρκική αεροπορία. Υπήρξε ρητή διαταγή, σε καμία περίπτωση να μην προσγειωθεί αεροσκάφος στην Κύπρο με το φως της ημέρας.
Το σχέδιο απογειώσεων εφαρμόστηκε όσον αφορά τα πέντε πρώτα αεροσκάφη αλλά από εκεί και πέρα υπήρξαν καθυστερήσεις, (σύμφωνα με ορισμένες εκδοχές σκόπιμες) με αποτέλεσμα να δοθεί διαταγή να ακυρωθούν οι απογειώσεις, αφήνοντας πέντε Νοράτλας και όλα τα Ντακότα με το υλικό πίσω! Τελευταίο απογειώθηκε το Νοράτλας με τον κωδικό “Νίκη 15″, (15ο στην σειρά απογειώσεων) έξω από τα χρονικά όρια, και παρά την εντολή να ακυρώσει. Τα αεροσκάφη που τελικά απογειώθηκαν ακολούθησαν μια πορεία πάνω από την πόλη των Χανίων, ανέβηκαν σε ύψος 7000 ποδών, πέρασαν από τα Λευκά Όρη, κατέβηκαν στα 500 περίπου πόδια και από εκεί ακολούθησαν μια πορεία νοτιο-ανατολική μέχρι ένα σημείο 34° Β.και 27° Α, και από εκεί γύρισαν ανατολικά με κατεύθυνση την Κύπρο. Η περιοχή αυτή βρίσκεται κάτω από την συνεχή επιτήρηση της Τουρκικής Αεροπορίας και ο εντοπισμός των Νοράτλας θα σήμαινε και την σίγουρη καταστροφή τους. Τα πληρώματα των Νοράτλας γνώριζαν ότι στο ταξίδι αυτό θα ήσαν μόνοι, δεν θα υπήρχαν Ελληνικά μαχητικά για προστασία τους. Η μόνη τους προστασία θα ήταν το σκοτάδι και το στοιχείο του αιφνιδιασμού.
Σε όλη την διάρκεια της πτήσης δεν υπήρχαν ραδιοβοηθήματα, αφού αυτά ήσαν εκτός ενεργείας λόγω της εμπόλεμης κατάστασης, ούτε σημεία αναφοράς για προσανατολισμό, και εδώ επιστρατεύθηκαν οι ικανότητες των ραδιοναυτίλων. Πολλά από τα αεροσκάφη πετούσαν σχεδόν σύρριζα με την επιφάνεια της θάλασσας. Τα Νοράτλας δεν πετούσαν σε σχηματισμό, ούτε είχαν οπτική επαφή μεταξύ τους. Πετούσαν ανεξάρτητα, με μια γενική ιδέα του που περίπου πετούσε το προηγούμενο ή το επερχόμενο αεροσκάφος.
Η πτήση προς την Κύπρο έπρεπε να διαρκέσει δύο περίπου ώρες για τα αργοκίνητα και βαρυφορτωμένα μεταγωγικά. Αρκετά απο αυτά παρουσίασαν βλάβες, όμως τα πληρώματά τους κατάφεραν να τα πάνε στον προορισμό τους.
Πλησιάζοντας την Κύπρο από τα δυτικά, και έχοντας από ώρα σπάσει την σιγή ασυρμάτου, παρατήρησαν ότι η θαλάσσια περιοχή νότια του νησιού παρουσίαζε ασυνήθιστη κίνηση πολεμικών πλοίων του Αμερικανικού 6ου Στόλου. Ένα από τα Νοράτλας πέρασε αρκετά κοντά από ένα μεγάλο αεροπλανοφόρο, χωρίς κανένα συμβάν. Άλλα αεροσκάφη πέταξαν κατά λάθος πάνω από την Βρεταννική βάση του Ακρωτηρίου στην οποία σήμανε συναγερμός. Αμέσως η Διοίκηση των Βρετανικών Δυνάμεων της Κύπρου προειδοποίησε τις Ελληνικές αρχές ότι στο εξής θα αναχαίτιζε οποιαδήποτε αεροσκάφη θα πλησίαζαν την περιοχή της Κύπρου!
Φτάνοντας πάνω από το νησί, παρατήρησαν μεγάλες πυρκαϊές στο Όρος Τρόοδος , οι οποίες είχαν ανάψει απο τους βομβαρδισμούς των Τούρκων. Αυτές οι πυρκαϊές ήσαν η πηγή των αναλαμπών στον ορίζοντα που είχαν βοηθήσει στον προσανατολισμό πολλών Νοράτλας κατά την προσέγγισή τους στην Κύπρο. Μερικά αεροσκάφη δέχτηκαν αραιά πυρά από τις διάσπαρτες Τουρκοκυπριακές θέσεις, αλλά χωρίς τα πληρώματά τους να ανησυχήσουν ιδιαίτερα.
Ένα-ένα τα μεταγωγικά άρχισαν την κάθοδό τους προς το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, όταν διαπίστωσαν ότι δέχονταν σφοδρά αντιαεροπορικά πυρά, αν και απ’ ότι γνώριζαν, το αεροδρόμιο ευρίσκετο μέχρι εκείνη την στιγμή σε Ελληνικά χέρια. Η ώρα ήταν λίγο μετά τις 02.00 της 22ας Ιουλίου.
Πριν την αναχώρηση της αποστολής, τα πληρώματα των Νοράτλας ενημερώθηκαν ότι οι Κυπριακές δυνάμεις οι οποίες είχαν τον έλεγχο του αεροδρομίου, είχαν ειδοποιηθεί για την άφιξη των Ελληνικών αεροσκαφών και είχαν διαταχθεί να μην ανοίξουν πυρ κατά την προσέγγισή τους. Υπάρχουν πολλές αλληλοσυγκρουόμενες εκδοχές για το αν δόθηκε τέτοια διαταγή, τι περιείχε, σε ποιους δόθηκε και απο ποιους, και πότε.
Γεγονός είναι ότι τα αεροσκάφη που επιχειρούσαν να προσγειωθούν, δέχθηκαν καταιγιστικά πυρά απο πολλές κατευθύνσεις, μέσα και έξω απο το αεροδρόμιο. Τα πυρά προέρχονταν από Ελληνοκυπριακές θέσεις αντιαεροπορικών, καθώς και από διάφορους πολίτες που είχαν πάρει θέσεις γύρω απο το αεροδρόμιο και έβαλαν κατά των Νοράτλας με ότι όπλο είχαν διαθέσιμο. Αργότερα, απο διάφορες μαρτυρίες προέκυψε ότι, περιμένοντας Τουρκική επίθεση, και μη γνωρίζοντας ότι θα έρχονταν ενισχύσεις από την Ελλάδα, θεώρησαν ότι τα αεροσκάφη που πλησίαζαν ήσαν σίγουρα Τουρκικά.
Τα αεροσκάφη “Νίκη 1″, “Νίκη 2″ και “Νίκη 3″ κατάφεραν να προσγειωθούν αποβιβάζοντας τους καταδρομείς και τα εφόδια που μετέφεραν. Το αεροσκάφος “Νίκη 4″ δέχθηκε πολλά βλήματα αντιαεροπορικών, πήρε φωτιά και συνετρίβη δυο μίλια πριν τον διάδρομο του αεροδρομίου. Όλοι οι επιβαίνοντες, πλήρωμα και καταδρομείς εκτός ενός, σκοτώθηκαν. Το αεροσκάφος “Νίκη 6″ εβλήθη σε πολλά σημεία, ο ένας κινητήρας του εξερράγη, ο δεύτερος πήρε φωτιά, αλλά το ηρωϊκό του πλήρωμα κατάφερε να το προσγειώσει. Δύο απο τους καταδρομείς που μετέφερε σκοτώθηκαν και 11 τραυματίστηκαν, απο τα πυρά που σχεδόν διέλυσαν την άτρακτο. Τα ακολουθούντα Νοράτλας βρέθηκαν σε έναν καταιγισμό πυρών κάθε είδους όπλων, αλλά τα πληρώματά τους με υπεράνθρωπες προσπάθειες και ηρωϊσμό τα προσγείωσαν εκπληρώνοντας στο ακέραιο το καθήκον τους.
Κάποιοι απο τους χειριστές των αεροσκαφών, ελπίζοντας ότι το αεροδρόμιο ήταν ακόμη σε Ελληνικά χέρια, σε μια απελπισμένη προσπάθεια να δηλώσουν την εθνικότητά τους άναβαν όλα τα φώτα των Νοράτλας, κατά την τελική φάση της προσγείωσης. Αυτό, λίγο επηρέασε αυτούς που πυροβολούσαν απο το έδαφος, αλλά τουλάχιστον τα τελευταία αεροσκάφη δεν είχαν απώλειες, αν και όλα έφεραν σημάδια απο τα πυρά που δέχτηκαν. Όταν καθυστερημένα διαπιστώθηκε ότι τα αεροσκάφη που επιχειρούσαν να προσγειωθούν ήσαν Ελληνικά, τα πυρά απο το έδαφος άρχισαν να αραιώνουν και τέλος σταμάτησαν. Ήταν όμως πλέον αργά για δύο απο τα Νοράτλας και 33 αεροπόρους και καταδρομείς.
Τελευταίο, και λίγο πριν το πρώτο φως προσγειώθηκε το “Νίκη 15″ που μετέφερε τα πυρομαχικά της Α΄Μοίρας Καταδρομών. Όλα τα αεροσκάφη που προσγειώθηκαν στην Λευκωσία απογειώθηκαν για το ταξίδι της επιστροφής, εκτός απο το άτυχο “Νίκη 4″ και τρία ακόμη Νοράτλας. Το “Νίκη 3″ που παρουσίασε βλάβη στον ένα κινητήρα, το “Νίκη 6″ που είχε καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς και το “Νίκη 12″ το οποίο έμεινε απο καύσιμα. Και τα τρία Νοράτλας πυρπολήθηκαν απο τις Κυπριακές δυνάμεις με διαταγή του Ελληνικού Αρχηγείου Αεροπορίας, προφανώς για να μην υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν την συμβολική αυτή Ελληνική επέμβαση στην Μάχη της Κύπρου. Η δικαιολογία για αυτή την ενέργεια ήταν ότι η Ελλάδα δεν βρισκόταν επίσημα σε εμπόλεμη κατάσταση με την Τουρκία!
Τα υπόλοιπα αεροσκάφη, κάνοντας οικονομία καυσίμων και πετώντας πάντα χαμηλά για την αποφυγή εντοπισμού απο την Τουρκική Αεροπορία, άρχισαν να προσγειώνονται στην Σούδα, εκτός απο 4 που προσγειώθηκαν στην Ρόδο λόγω έλλειψης καυσίμων και ζημιών που προκλήθηκαν απο τα πυρά που δέχτηκαν στην Λευκωσία.
Το σχέδιο απογειώσεων εφαρμόστηκε όσον αφορά τα πέντε πρώτα αεροσκάφη αλλά από εκεί και πέρα υπήρξαν καθυστερήσεις, (σύμφωνα με ορισμένες εκδοχές σκόπιμες) με αποτέλεσμα να δοθεί διαταγή να ακυρωθούν οι απογειώσεις, αφήνοντας πέντε Νοράτλας και όλα τα Ντακότα με το υλικό πίσω! Τελευταίο απογειώθηκε το Νοράτλας με τον κωδικό “Νίκη 15″, (15ο στην σειρά απογειώσεων) έξω από τα χρονικά όρια, και παρά την εντολή να ακυρώσει. Τα αεροσκάφη που τελικά απογειώθηκαν ακολούθησαν μια πορεία πάνω από την πόλη των Χανίων, ανέβηκαν σε ύψος 7000 ποδών, πέρασαν από τα Λευκά Όρη, κατέβηκαν στα 500 περίπου πόδια και από εκεί ακολούθησαν μια πορεία νοτιο-ανατολική μέχρι ένα σημείο 34° Β.και 27° Α, και από εκεί γύρισαν ανατολικά με κατεύθυνση την Κύπρο. Η περιοχή αυτή βρίσκεται κάτω από την συνεχή επιτήρηση της Τουρκικής Αεροπορίας και ο εντοπισμός των Νοράτλας θα σήμαινε και την σίγουρη καταστροφή τους. Τα πληρώματα των Νοράτλας γνώριζαν ότι στο ταξίδι αυτό θα ήσαν μόνοι, δεν θα υπήρχαν Ελληνικά μαχητικά για προστασία τους. Η μόνη τους προστασία θα ήταν το σκοτάδι και το στοιχείο του αιφνιδιασμού.
Σε όλη την διάρκεια της πτήσης δεν υπήρχαν ραδιοβοηθήματα, αφού αυτά ήσαν εκτός ενεργείας λόγω της εμπόλεμης κατάστασης, ούτε σημεία αναφοράς για προσανατολισμό, και εδώ επιστρατεύθηκαν οι ικανότητες των ραδιοναυτίλων. Πολλά από τα αεροσκάφη πετούσαν σχεδόν σύρριζα με την επιφάνεια της θάλασσας. Τα Νοράτλας δεν πετούσαν σε σχηματισμό, ούτε είχαν οπτική επαφή μεταξύ τους. Πετούσαν ανεξάρτητα, με μια γενική ιδέα του που περίπου πετούσε το προηγούμενο ή το επερχόμενο αεροσκάφος.
Η πτήση προς την Κύπρο έπρεπε να διαρκέσει δύο περίπου ώρες για τα αργοκίνητα και βαρυφορτωμένα μεταγωγικά. Αρκετά απο αυτά παρουσίασαν βλάβες, όμως τα πληρώματά τους κατάφεραν να τα πάνε στον προορισμό τους.
Η καμπίνα μεταφοράς του Νοράτλας
Φτάνοντας πάνω από το νησί, παρατήρησαν μεγάλες πυρκαϊές στο Όρος Τρόοδος , οι οποίες είχαν ανάψει απο τους βομβαρδισμούς των Τούρκων. Αυτές οι πυρκαϊές ήσαν η πηγή των αναλαμπών στον ορίζοντα που είχαν βοηθήσει στον προσανατολισμό πολλών Νοράτλας κατά την προσέγγισή τους στην Κύπρο. Μερικά αεροσκάφη δέχτηκαν αραιά πυρά από τις διάσπαρτες Τουρκοκυπριακές θέσεις, αλλά χωρίς τα πληρώματά τους να ανησυχήσουν ιδιαίτερα.
Ένα-ένα τα μεταγωγικά άρχισαν την κάθοδό τους προς το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, όταν διαπίστωσαν ότι δέχονταν σφοδρά αντιαεροπορικά πυρά, αν και απ’ ότι γνώριζαν, το αεροδρόμιο ευρίσκετο μέχρι εκείνη την στιγμή σε Ελληνικά χέρια. Η ώρα ήταν λίγο μετά τις 02.00 της 22ας Ιουλίου.
Πριν την αναχώρηση της αποστολής, τα πληρώματα των Νοράτλας ενημερώθηκαν ότι οι Κυπριακές δυνάμεις οι οποίες είχαν τον έλεγχο του αεροδρομίου, είχαν ειδοποιηθεί για την άφιξη των Ελληνικών αεροσκαφών και είχαν διαταχθεί να μην ανοίξουν πυρ κατά την προσέγγισή τους. Υπάρχουν πολλές αλληλοσυγκρουόμενες εκδοχές για το αν δόθηκε τέτοια διαταγή, τι περιείχε, σε ποιους δόθηκε και απο ποιους, και πότε.
Γεγονός είναι ότι τα αεροσκάφη που επιχειρούσαν να προσγειωθούν, δέχθηκαν καταιγιστικά πυρά απο πολλές κατευθύνσεις, μέσα και έξω απο το αεροδρόμιο. Τα πυρά προέρχονταν από Ελληνοκυπριακές θέσεις αντιαεροπορικών, καθώς και από διάφορους πολίτες που είχαν πάρει θέσεις γύρω απο το αεροδρόμιο και έβαλαν κατά των Νοράτλας με ότι όπλο είχαν διαθέσιμο. Αργότερα, απο διάφορες μαρτυρίες προέκυψε ότι, περιμένοντας Τουρκική επίθεση, και μη γνωρίζοντας ότι θα έρχονταν ενισχύσεις από την Ελλάδα, θεώρησαν ότι τα αεροσκάφη που πλησίαζαν ήσαν σίγουρα Τουρκικά.
Το πλήρωμα του “Νίκη 8″ μπροστά στο αεροσκάφος τους
Κάποιοι απο τους χειριστές των αεροσκαφών, ελπίζοντας ότι το αεροδρόμιο ήταν ακόμη σε Ελληνικά χέρια, σε μια απελπισμένη προσπάθεια να δηλώσουν την εθνικότητά τους άναβαν όλα τα φώτα των Νοράτλας, κατά την τελική φάση της προσγείωσης. Αυτό, λίγο επηρέασε αυτούς που πυροβολούσαν απο το έδαφος, αλλά τουλάχιστον τα τελευταία αεροσκάφη δεν είχαν απώλειες, αν και όλα έφεραν σημάδια απο τα πυρά που δέχτηκαν. Όταν καθυστερημένα διαπιστώθηκε ότι τα αεροσκάφη που επιχειρούσαν να προσγειωθούν ήσαν Ελληνικά, τα πυρά απο το έδαφος άρχισαν να αραιώνουν και τέλος σταμάτησαν. Ήταν όμως πλέον αργά για δύο απο τα Νοράτλας και 33 αεροπόρους και καταδρομείς.
Τελευταίο, και λίγο πριν το πρώτο φως προσγειώθηκε το “Νίκη 15″ που μετέφερε τα πυρομαχικά της Α΄Μοίρας Καταδρομών. Όλα τα αεροσκάφη που προσγειώθηκαν στην Λευκωσία απογειώθηκαν για το ταξίδι της επιστροφής, εκτός απο το άτυχο “Νίκη 4″ και τρία ακόμη Νοράτλας. Το “Νίκη 3″ που παρουσίασε βλάβη στον ένα κινητήρα, το “Νίκη 6″ που είχε καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς και το “Νίκη 12″ το οποίο έμεινε απο καύσιμα. Και τα τρία Νοράτλας πυρπολήθηκαν απο τις Κυπριακές δυνάμεις με διαταγή του Ελληνικού Αρχηγείου Αεροπορίας, προφανώς για να μην υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν την συμβολική αυτή Ελληνική επέμβαση στην Μάχη της Κύπρου. Η δικαιολογία για αυτή την ενέργεια ήταν ότι η Ελλάδα δεν βρισκόταν επίσημα σε εμπόλεμη κατάσταση με την Τουρκία!
Τα υπόλοιπα αεροσκάφη, κάνοντας οικονομία καυσίμων και πετώντας πάντα χαμηλά για την αποφυγή εντοπισμού απο την Τουρκική Αεροπορία, άρχισαν να προσγειώνονται στην Σούδα, εκτός απο 4 που προσγειώθηκαν στην Ρόδο λόγω έλλειψης καυσίμων και ζημιών που προκλήθηκαν απο τα πυρά που δέχτηκαν στην Λευκωσία.
Το αεροδρόμιο Λευκωσίας
Δύο απο τα Νοράτλας που απογειώθηκαν απο την Σούδα, δεν προσγειώθηκαν ποτέ στην Κύπρο: Το “Νίκη 13″, δήλωσε ότι έχασε τον προσανατολισμό του και προσγειώθηκε στην Ρόδο. Το “Νίκη 14″, φτάνοντας πάνω απο την Κύπρο όταν είχε πια ξημερώσει, ακολούθησε τις διαταγές και επέστρεψε στην Σούδα.
Συνολικά ένα αεροσκάφος καταρρίφθηκε ενώ άλλα τρία προσγειώθηκαν, αλλά με σοβαρές ζημιές. Από τα κτυπημένα αεροσκάφη, προκλήθηκαν απώλειες σε έμψυχο δυναμικό 4 αεροπόρων και 29 καταδρομέων, ενώ άλλοι 11 καταδρομείς τραυματίστηκαν. Αναλυτικά:
Νoratlas 52-133 ” NIKH 4 “
Θύματα ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ: Κυβερνήτης – (Επισμηναγός) Παναγόπουλος Βασίλειος, Συγκυβερνήτης – (Επισμηναγός ) Συμεωνίδης Στυλιανός, Ναύτιλος – (Επισμηνίας) Άνθιμος Ηλίας, Ιπτάμενος Μηχανικός – (Ανθυποσμηναγός) Δάβαρης Γεώργιος .
Θύματα Καταδρομείς Α’ ΜΟΙΡΑ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ: ΔΕΑ (ΚΔ) Τσαμκιράνης Δημήτριος, Λοχίας (ΚΔ) Καβραχωριανός Νικόλαος, Λοχίας (ΚΔ) Τzιλιβάκης Στέφανος, Δεκανέας (ΚΔ) Τσάκωνας Ευάγγελος, Δεκανέας (ΚΔ) Χριστόπουλος Αθανάσιος, Κ/Δ Αναστασόπουλος Ανδρέας, Κ/Δ Γιαννακάκης Κοσμάς, Κ/Δ Γιαννάκος Στέφανος, Κ/Δ Γιαννόπουλος Παναγιώτης, Κ/Δ Δαλαμάγκας Ηλίας, Κ/Δ Ζησιμόπουλος Αντώνιος, Κ/Δ ΑνδρέαςΗλίας Κωνσταντίνος, Κ/Δ Κασιμάκης Σωτήριος, Κ/Δ Κατερός Κωνσταντίνος, Κ/Δ Κουρούνης Σωτήριος, Κ/Δ Λίγδης Χρήστος, Κ/Δ Δοϊτσίδης Χριστόδουλος, Κ/Δ Μανιάτης Σπυρίδων, Κ/Δ Μονιάς Αιμίλιος, Κ/Δ Μπαρώτας Κωνσταντίνος, Κ/Δ Νάκος Γεώργιος, Κ/Δ Πρινιανάκης Στυλιανός, Κ/Δ Σιορώκος Δημήτριος, Κ/Δ Σκιαδαρέσης Νικόλαος, Κ/Δ Τζούρας Σωτήριος, Κ/Δ Τούλης Ηλίας, Κ/Δ Χατζόπουλος Χρήστος,
Τραυματίες Καταδρομείς: Κ/Δ Ζαφειρίου Αθανάσιος(Μοναδικός επιζήσας)
Noratlas 52-139 ” NIKH 6 “
Θύματα Καταδρομείς Α’ ΜΟΙΡΑ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ: Κ/Δ Νόμπελης Σπυρίδων, Κ/Δ Οικονομάκης Κωνσταντίνος
Τραυματίες Καταδρομείς: Κ/Δ Τσόγκας Παύλος, Κ/Δ Αντωνόπουλος Γεώργιος, Κ/Δ Φύσσαρης Ιωάννης, Κ/Δ Θεοδωρόπουλος Σ , Κ/Δ Γκόγκος Κ., Κ/Δ Τσαγκαρόπουλος Δημήτριος, Κ/Δ Λατζουράκης Γεώργιος, Λοχίας (Κ/Δ)Ξεφτύλης Κωνσταντίνος, Κ/Δ Παπαευσταθίου Ευστάθιος, Κ/Δ Μαυρουδής Γεώργιος.
Από τους 318 άνδρες της Α΄ ΜΚ που έφτασαν στην Κύπρο, μετά τις ανωτέρω απώλειες, την επόμενη ημέρα, στην μεγαλειώδη μάχη υπεράσπισης του αεροδρομίου Λευκωσίας πολέμησαν 278 άνδρες. Σε αυτή τη μάχη, οι “300 του Μάλεμε” κράτησαν, πολεμώντας λυσσαλέα, το διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας ενώ οι ηγήτορες τους, ο διοικητής της μοίρας Ταγματάρχης Γιώργος Παπαμελετίου και ο διευθυντής του 3ου γραφείου της μοίρας Ταγματάρχης Βασίλης Μανουράς αγνόησαν διαταγές, στρατιωτικές και πολιτικές πιέσεις που θα οδηγούσαν σε καταστρεπτικά αποτελέσματα. Πήραν την κατάσταση στα χέρια τους, προσφέροντας στην Κυπριακή Δημοκρατία μια τελευταία πικρή, αλλά πολύτιμη διπλωματική νίκη με αντίκρυσμα στο μέλλον και γεωστρατηγική αναφορά…
Πηγές: Νίκη στη νεκρή ζώνη- Γιάννης Φασουλάς- Γιάννης Σκάλκος, Αθήνα 2011 / Ελληνικά φτερά στην Κύπρο- Γιώργος Μήτσαινας, Υποπτέραρχος ιπτάμενος ε.α.
Συνολικά ένα αεροσκάφος καταρρίφθηκε ενώ άλλα τρία προσγειώθηκαν, αλλά με σοβαρές ζημιές. Από τα κτυπημένα αεροσκάφη, προκλήθηκαν απώλειες σε έμψυχο δυναμικό 4 αεροπόρων και 29 καταδρομέων, ενώ άλλοι 11 καταδρομείς τραυματίστηκαν. Αναλυτικά:
Νoratlas 52-133 ” NIKH 4 “
Θύματα ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ: Κυβερνήτης – (Επισμηναγός) Παναγόπουλος Βασίλειος, Συγκυβερνήτης – (Επισμηναγός ) Συμεωνίδης Στυλιανός, Ναύτιλος – (Επισμηνίας) Άνθιμος Ηλίας, Ιπτάμενος Μηχανικός – (Ανθυποσμηναγός) Δάβαρης Γεώργιος .
Θύματα Καταδρομείς Α’ ΜΟΙΡΑ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ: ΔΕΑ (ΚΔ) Τσαμκιράνης Δημήτριος, Λοχίας (ΚΔ) Καβραχωριανός Νικόλαος, Λοχίας (ΚΔ) Τzιλιβάκης Στέφανος, Δεκανέας (ΚΔ) Τσάκωνας Ευάγγελος, Δεκανέας (ΚΔ) Χριστόπουλος Αθανάσιος, Κ/Δ Αναστασόπουλος Ανδρέας, Κ/Δ Γιαννακάκης Κοσμάς, Κ/Δ Γιαννάκος Στέφανος, Κ/Δ Γιαννόπουλος Παναγιώτης, Κ/Δ Δαλαμάγκας Ηλίας, Κ/Δ Ζησιμόπουλος Αντώνιος, Κ/Δ ΑνδρέαςΗλίας Κωνσταντίνος, Κ/Δ Κασιμάκης Σωτήριος, Κ/Δ Κατερός Κωνσταντίνος, Κ/Δ Κουρούνης Σωτήριος, Κ/Δ Λίγδης Χρήστος, Κ/Δ Δοϊτσίδης Χριστόδουλος, Κ/Δ Μανιάτης Σπυρίδων, Κ/Δ Μονιάς Αιμίλιος, Κ/Δ Μπαρώτας Κωνσταντίνος, Κ/Δ Νάκος Γεώργιος, Κ/Δ Πρινιανάκης Στυλιανός, Κ/Δ Σιορώκος Δημήτριος, Κ/Δ Σκιαδαρέσης Νικόλαος, Κ/Δ Τζούρας Σωτήριος, Κ/Δ Τούλης Ηλίας, Κ/Δ Χατζόπουλος Χρήστος,
Τραυματίες Καταδρομείς: Κ/Δ Ζαφειρίου Αθανάσιος(Μοναδικός επιζήσας)
Noratlas 52-139 ” NIKH 6 “
Θύματα Καταδρομείς Α’ ΜΟΙΡΑ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ: Κ/Δ Νόμπελης Σπυρίδων, Κ/Δ Οικονομάκης Κωνσταντίνος
Τραυματίες Καταδρομείς: Κ/Δ Τσόγκας Παύλος, Κ/Δ Αντωνόπουλος Γεώργιος, Κ/Δ Φύσσαρης Ιωάννης, Κ/Δ Θεοδωρόπουλος Σ , Κ/Δ Γκόγκος Κ., Κ/Δ Τσαγκαρόπουλος Δημήτριος, Κ/Δ Λατζουράκης Γεώργιος, Λοχίας (Κ/Δ)Ξεφτύλης Κωνσταντίνος, Κ/Δ Παπαευσταθίου Ευστάθιος, Κ/Δ Μαυρουδής Γεώργιος.
Από τους 318 άνδρες της Α΄ ΜΚ που έφτασαν στην Κύπρο, μετά τις ανωτέρω απώλειες, την επόμενη ημέρα, στην μεγαλειώδη μάχη υπεράσπισης του αεροδρομίου Λευκωσίας πολέμησαν 278 άνδρες. Σε αυτή τη μάχη, οι “300 του Μάλεμε” κράτησαν, πολεμώντας λυσσαλέα, το διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας ενώ οι ηγήτορες τους, ο διοικητής της μοίρας Ταγματάρχης Γιώργος Παπαμελετίου και ο διευθυντής του 3ου γραφείου της μοίρας Ταγματάρχης Βασίλης Μανουράς αγνόησαν διαταγές, στρατιωτικές και πολιτικές πιέσεις που θα οδηγούσαν σε καταστρεπτικά αποτελέσματα. Πήραν την κατάσταση στα χέρια τους, προσφέροντας στην Κυπριακή Δημοκρατία μια τελευταία πικρή, αλλά πολύτιμη διπλωματική νίκη με αντίκρυσμα στο μέλλον και γεωστρατηγική αναφορά…
Πηγές: Νίκη στη νεκρή ζώνη- Γιάννης Φασουλάς- Γιάννης Σκάλκος, Αθήνα 2011 / Ελληνικά φτερά στην Κύπρο- Γιώργος Μήτσαινας, Υποπτέραρχος ιπτάμενος ε.α.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου