Θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο εντός του Ιανουαρίου φοβάται η Αθήνα

Οι Ένοπλες Δυνάμεις

σε αυξημένη ετοιμότητα

Τα επαναλαμβανόμενα και «αναβαθμισμένα» κρούσματα τουρκικής προκλητικότητας στο Αιγαίο τις τελευταίες εβδομάδες αποτελούν την κλιμάκωση σειράς ενεργειών της Άγκυρας, που άρχισαν από το καλοκαίρι, δίνοντας δείγματα που προκάλεσαν ανησυχία στα υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας.
Οι αρχικές προκλήσεις, μάλιστα, συνδέθηκαν με παραβίαση των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, με πιο χαρακτηριστική την πτήση τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών στο Αιγαίο, ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο. Σταδιακά, μετά από εκείνα τα πρώτα περιστατικά, τις επόμενες εβδομάδες, άρχισαν να πυκνώνουν τα κρούσματα παραβάσεων και παραβιάσεων του εθνικού εναέριου χώρου.
Η πρώτη, σε υψηλό επίπεδο, αντίδραση της Αθήνας για τα περιστατικά αυτά έγινε στα τέλη Σεπτεμβρίου, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, σε συνάντηση που είχε η υπουργός Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη με τον Τούρκο ομόλογό της, Αλί Μπαμπατσάν. Η απάντηση της τουρκικής πλευράς, όπως ήταν αναμενόμενο, ήταν ότι δεν υπάρχουν παραβιάσεις. Το επόμενο διάστημα η τουρκική δραστηριότητα συνεχίσθηκε με παραβιάσεις του εναέριου χώρου και υπερπτήσεις πάνω από το Φαρμακονήσι, για να κλιμακωθεί περίπου στα μέσα Νοεμβρίου, με την απόπειρα έρευνας για πετρέλαιο στη θαλάσσια περιοχή του Καστελλόριζου.

Στο Αγαθονήσι
Η αναβάθμιση της τουρκικής προκλητικότητας ήρθε παραμονές Πρωτοχρονιάς, όταν η τουρκική αεράμυνα κάλεσε ελληνικά πολεμικά ελικόπτερα, που πετούσαν κοντά στο Αγαθονήσι να εγκαταλείψουν την περιοχή, διότι είχαν εισέλθει στον τουρκικό εναέριο χώρο. Η απόφαση του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια να μεταβεί στο Αγαθονήσι για τον εορτασμό των Θεοφανίων και ο συνακόλουθος ισχυρός συμβολισμός της, έναντι των προκλητικών κινήσεων της Αγκυρας, φαίνεται ότι στάθηκε η αιτία για περαιτέρω αναβάθμιση των ενεργειών αμφισβήτησης της εθνικής μας κυριαρχίας. Αυτή εκδηλώθηκε το πρωί της περασμένης Τετάρτης, λίγες ώρες μετά την αποχώρηση του κ. Παπούλια από το Αγαθονήσι, όταν τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη παρενόχλησαν ελικόπτερο Σούπερ Πούμα, που συμμετείχε σε επιχείρηση διάσωσης κοντά στο Φαρμακονήσι, ενώ τουρκική ακταιωρός παρενόχλησε ελληνική κανονιοφόρο, που συμμετείχε στην ίδια επιχείρηση. Ακολούθησαν, την επόμενη ημέρα, παραβιάσεις του εναέριου χώρου και υπερπτήσεις τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών πάνω από τα δύο ακριτικά νησιά.
Στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας, από το οποίο ετέθησαν σε κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας οι Ενοπλες Δυνάμεις υπό την ανησυχία περαιτέρω κλιμάκωσης, ακόμα και εκδήλωσης «θερμού επεισοδίου» στο Αιγαίο, εκτιμούν ότι το διάστημα μέχρι τις 20 Ιανουαρίου, οπότε ολοκληρώνεται το ψάρεμα τσιπούρας στην περιοχή των Ιμίων, αλλά και ορκίζεται η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, είναι επίφοβο. Αναφέρουν επίσης ότι ο Ιανουάριος έχει τη δική του παράδοση ως μήνας εκδήλωσης έντονης επιθετικότητας από την Αγκυρα, υπενθυμίζοντας ότι και η κρίση στα Ιμια εκδηλώθηκε Ιανουάριο.
Τις τελευταίες ημέρες, η τουρκική πλευρά επανέρχεται στους ισχυρισμούς για απανωτά περιστατικά παραβίασης των χωρικών της υδάτων και του τουρκικού εναέριου χώρου από ελληνικά πλοία και αεροσκάφη, δημοσιοποιώντας κατάλογο καταγραφής περιστατικών, που αφορούν, την πλειοψηφία τους, την περιοχή των Ιμίων.
Η άσκηση «Τολμηρός Τοξότης»
Στο υπουργείο Εξωτερικών, αναλύοντας τη δεδομένη συγκυρία, αποδίδουν την έξαρση των τουρκικών προκλήσεων και την ποιοτική αναβάθμισή τους σε μια σειρά από παράγοντες, τη στιγμή που έμπειροι διπλωμάτες εκτιμούν ότι το 2009 θα είναι «δύσκολη χρονιά» για τα ελληνοτουρκικά. Από τους βασικούς παράγοντες για την έναρξη κλιμάκωσης των περιστατικών στο Αιγαίο, θεωρείται η πραγματοποίηση, έπειτα από δύο αναβολές, της άσκησης «Τολμηρός Τοξότης» στον Αγιο Ευστράτιο, με παραχώρηση νατοϊκού ιπτάμενου ραντάρ Awacs. Οι παρεμβάσεις της Αγκυρας είχαν σταματήσει τις προηγούμενες φορές την άσκηση. Οπως επισημαίνει έμπειρος διπλωμάτης, η αλλαγή στάσης του ΝΑΤΟ σηματοδοτεί στροφή σε σχέση με μια πολιτική που έχει υιοθετήσει από το 1980, σύμφωνα με την οποία αρνείται να εμπλακεί σε υποθέσεις αμφισβήτησης εδαφών μεταξύ μελών του. Η απάντηση της ελληνικής πλευράς προς τη Συμμαχία ήταν ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτή η θέση δεν ισχύει, καθώς δεν υφίσταται αμφισβητούμενη από δύο μέρη περιοχή, αλλά πρόκειται για status quo από τη μία πλευρά και μονομερή διεκδίκηση από την άλλη. Πάντως, αυτό που τελικά φάνηκε να μετράει στην απόφαση της Συμμαχίας να παραχωρήσει το Awacs ήταν η διαπίστωση ότι εάν συνέχιζαν να γίνονται αποδεκτές οι αιτιάσεις της Αγκυρας, το ΝΑΤΟ θα έπρεπε να διαγράψει από τις περιοχές διεξαγωγής ασκήσεων το Αιγαίο, σε μια περίοδο, μάλιστα, με πολλές εστίες έντασης στην ευρύτερη περιοχή.
Ετερος σημαντικός παράγων είναι το θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Παρά το γεγονός ότι από ελληνικής πλευράς δεν έχει γίνει κάποια αναφορά σε καθορισμό ΑΟΖ στο Αιγαίο, προβάλλοντας διαρκώς τις διεκδικήσεις της, η Αγκυρα προσπαθεί να συντηρήσει κλίμα αμφισβητούμενων περιοχών. Αλλωστε, η απόπειρα έρευνας για πετρέλαιο κοντά στο Καστελλόριζο συνδέεται περισσότερο με αυτή την παράμετρο των ελληνοτουρκικών διαφορών.
Ενδοτουρκικές ισορροπίες
Βεβαίως, δεν μπορεί να αγνοηθεί ο παράγοντας του συσχετισμού δυνάμεων στο εσωτερικό της Τουρκίας και οι ανατροπές που επήλθαν μετά τη συνταγματική κρίση, που εκτιμάται ότι ενίσχυσαν τον ρόλο και τον λόγο του στρατού, κυρίως στα θέματα εξωτερικής πολιτικής. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας το κατέστησε σαφές από το Αγαθονήσι, επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι «ο πυρήνας του προβλήματος των ελληνοτουρκικών σχέσεων βρίσκεται στον καθοριστικό ρόλο του τουρκικού στρατού στην πολιτική της γειτονικής χώρας».
Επιπλέον, σε σχέση με τις εξελίξεις στο εσωτερικό της Τουρκίας, διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι σε ένα βαθμό η κλιμάκωση της προκλητικότητας στο Αιγαίο έχει να κάνει και με τις εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση στη γειτονική χώρα, τον προσεχή Μάρτιο. Οπως επισημαίνουν, η συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση θεωρείται πολύ σημαντική για την καταγραφή της δύναμης και της δυναμικής του κυβερνώντος κόμματος AKP. Ενδεχομένως, προσθέτουν, η καλλιέργεια έντασης στο Αιγαίο να στοχεύει στα εθνικιστικά αντανακλαστικά μερίδας των Τούρκων ψηφοφόρων, σε μια προσπάθεια να κερδηθεί η ψήφος τους.
Η ενταξιακή πορεία
Τέλος, εξίσου πιθανό θεωρείται η ένταση στο Αιγαίο να εκφράζει τον «εκνευρισμό» της Αγκυρας για το κρίσιμο για την ευρωπαϊκή προοπτική της έτος 2009. Στο τέλος του χρόνου, αναμένονται οι αποφάσεις της Ε.Ε. για τα «παγωμένα» κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, με τα μηνύματα αυτή τη στιγμή να μην είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Σε αυτό το πλαίσιο θα αξιολογηθεί και η συνολική στάση της Τουρκίας έναντι της Κύπρου, καθώς η Αγκυρα δεν έχει προχωρήσει στο προβλεπόμενο από το Πρωτόκολλο της Αγκυρας άνοιγμα των λιμένων και των αεροδρομίων της για κυπριακά πλοία και αεροσκάφη.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Αθήνα παρακολουθεί τις τουρκικές κινήσεις, έχοντας ανεβάσει του τόνους απάντησης στις προκλήσεις. Μάλιστα, εκτιμάται ότι η σταδιακή αλλαγή γλώσσας από την Αθήνα δεν πέρασε απαρατήρητη από την Αγκυρα, που αντέδρασε με νέες παραβιάσεις, μετά την τελευταία και πιο σκληρή προειδοποίηση του υπουργού Εθνικής Αμυνας κ. Ευάγγελου Μεϊμαράκη. Παράλληλα, πέρα από τα διαβήματα σε διμερές επίπεδο, γίνεται ενημέρωση των διεθνών οργανισμών. Η υπουργός Εξωτερικών κ. Ντόρα Μπακογιάννη ενημέρωσε τον πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα κ. Ντάνιελ Σπέκχαρντ για το θέμα. Πάντως, το μήνυμα που στέλνουν οι ΗΠΑ είναι αυτοσυγκράτηση και από τις δύο πλευρές, εμμένοντας στη στάση ουδετερότητας.

Πηγές: ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ